فرهنگ و تمدن اسلامی در ماوراءالنهر و نقش آن دیار در فرایند تمدن اسلامی، به ویژه در سده های پس از سامانیان تا عهد حاکمیت مغولان که بیش از دو و نیم قرن را فراگرفته است، در هاله ای از ابهام متمایل به انکار قرار دارد و تحقیقات درخوری برای شناسایی آن وجود ندارد. پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن بازنمایی تاریخ این دوره، تصویری از حیات تمدنی و حتی پویایی و شکوفایی آن را در ماوراءالنهر، به رغم تصورات منفی نگرانه، نشان دهد.